İdrarın geçtiği kanalı oluşturan organlar böbrekler, üreterler, mesane ve üretradır. Bu sistemde en yaygın rastlanan enfeksiyon, mesaneye etki eden sistittir. Bir idrar yolu enfeksiyonuna neden olma olasılığı en yüksek bakteri, normalde bağırsakta bulunan Esce-richia coli’d’u (E. coli). Eğer fazla miktarda E. coli üretraya girecek olursa, idrar kanalının bazı bölümlerinde enfeksiyon olacaktır. Eğer bu enfeksiyon üretrada kalırsa üretrit, böbreklere yayılırsa piyelonefrit adını alır. Bu tür enfeksiyonlar, hijyenik olmayan tuvaletler, cinsel ilişki ve doğum gibi çok farklı yollarla bulaşabilir.
İdrar yolu enfeksiyonları erkeklerde ve çocukluk döneminde daha az görülür. İdrar yolu enfeksiyonları kadınları daha fazla etkiler, çünkü kadın üretrası kısadır ve anüse yakın olduğundan enfeksiyona daha duyarlıdır.
İYE’NİN NEDENLERİ
Normal koşullarda idrar sterildir, mantar ya da bakteri içermez. Ancak sindirim kanalı bakterisi bazen üretraya giden bir yol bulabilir ve orada çoğalmaya başlayabilir. Bu enfeksiyona ve iltihaba neden olur. Bu bakteriler genellikle Escerichia coli (E. coli) organizmalarıdır ve normalde bağırsaklarda bulunurlar; orada herhangi bir zarara neden olmazlar. Ender de olsa, bakteri idrar yolu üzerinde daha uzak noktalara ilerleyebilir. Üreterleri de aşarak böbreklere çıkabilir; o zaman piyelonefrit olarak bilinen enfeksiyon görülür. Başka organizmalar (cinsel ilişkiyle bulaşan klamidya ve mikoplazma gibi) sistit
ve diğer idrar yolu enfeksiyonlarının oluşmasından sorumlu olabilirler.
Genelde, idrar sistemi enfeksiyona engel olacak şekilde çalışır; idrarın böbreklere geri gitmesine izin verilmez ve idrar yoluyla bakteriler temizlenir. Cinsel ilişkiden hemen sonra idrarın yapılması enfeksiyon oluşumuna engel olabilir.
>>> Ecoli bakterisi normalde bağırsakta bulunur ve genel olarak zararsızdır. Bazen sayılan artar ve idrar yoluna girerek sistit gibi enfeksiyonlara yol açabilirler.
RİSK ALTINDAKİLER
İdrar yolu enfeksiyonu riskini taşıyan gruplar:
- Postmenopozal kadınlar: Menopoz döneminde bulunan kadınlar sistite daha eğilimlidir, çünkü vücutlarındaki östro-jen eksikliği üretranın iç örtüsünün incelmesine neden olur. Bu nedenle bakteri saldırılarına karşı daha duyarlıdır.
- İdrar yolunda bir anormallik olanlar: Örneğin, prostat bezi büyümesi enfeksiyon riskini arttırır.
- Genel olarak enfeksiyona eğilimli olanlar: Yaşlılar, şeker hastalan, bağışıklık sistemini bastıran ilaç kullananlar.
SİSTİT
Doktorunuz idrar örneği isteyecek ve idrar birçok madde için (akyuvarlar, alyuvarlar ve protein) test edilecektir. Bu testler farklı çubuk ölçerlerin kullanılmasıyla genellikle hızlı ve kolayca yapılır, sonuçlar da kısa sürede hazır olur.
Doktorunuz hangi tür bakterinin gelişmekte olduğunu ve hangi antibiyotiğin daha etkili olacağını belirleyebilmek için kültür örneği alınmasını isteyebilir. Bu işlemler en az 48 saat sürecektir. Bu nedenle, doktorunuz beklemek yerine hemen uygun bir antibiyotik yazmaya karar verebilir.
Bakterinin türü tanımlandığında ve antibiyotiğe olan duyarlılık öğrenildiğinde verilen antibiyotik değiştirilebilir.
TEKRARLAYAN SİSTİT
Kadınlarda tekrar eden vakaların, erkekte ya da küçük çocuklardaysa görülen tek bir enfeksiyon vakasının iyice araştırılması gerekir. Doktorunuz, böbrek fonksiyonlarının kontrol edilebilmesi için kan testleri, ultra-son taraması, sistoskopi (mesane doğrudan görülebilir) ya da intravenöz ürografi isteyebilir. Bu araştırmalar, enfeksiyonu hazırlayan yapısal anormallikleri tespit etmeyi, mesanenin fonksiyonel kapasitesini ve boşalma verimliliğini değerlendirmeyi amaçlar, çünkü bunların hepsi enfeksiyona karşı duyarlılığa etki eder.
Enfeksiyon birkaç gün içinde temizlenmezse doktorunuz mesane, böbrekler ve üreteri gösteren bir tür röntgen olan intravenöz piyelografi (IVP) olarak bilinen testi önerebilir.
>>>> Bu resim farklı bakterilere karşı ne kadar etkili olduklarını bulmak için antibiyotiklerin nasıl test edildiklerini gösteriyor. Bu kaptaki antibiyotiğin etrafındaki temiz bölge bakterilerin öldüğünü göstermektedir. Antibiyotikler genellikle idrar yolu enfeksiyonlarının tedavisinde en etkili yoldur.
>>>> Gün boyunca bol bol sıvı içmek daima iyi bir fikirdir, ayrıca sistitten sakınmanın ve onu erken dönemde sonlandırmanın da iyi bir yoludur.
PİYELONEFRİT
Bu enfeksiyon böbreği etkiler ve sistite benzeyen belirtileri vardır. Bu belirtiler; idrarda zorluk ve yanma hissi, sırtın ve kaburgaların altında ağrıdır (ağrılar karna doğru da yayılabilir). Daha şiddetli vakalarda kusmaya ve yüksek ateşe yol açabilir. Bu enfeksiyon böbreğin idrar toplayan bölümünde ve böbrek pelvisinde iltihaplanmaya neden olabilir ve bazen de iltihapla beraber apse de görülebilir. Antibiyotiklerle tedavi edilebilir, ancak doktorunuz rahatsızlığın altta yatan başka bir nedeni olmadığından emin olmak için daha ileri tetkikler de isteyebilir. Piyelonef-rit tedavi edilmezse kan dolaşımı enfeksiyonuna (sepsis) ya da daha büyük böbrek apsesine yol açabilir. Bir apsenin düzeltilebilmesi için ameliyat gerekir.
Daha öncesinde sağlıklı olan, sıvı ve antibiyotiği ağız yoluyla alabilen bir kişinin komplikasyonsuz piyelonefriti hastane dışında da tedavi edilebilir ve iyi sonuç alınır. Yaşlılar, şeker hastalan ve sıvılarla ilaçları ağız yoluyla alamayacak kadar hasta olanların 48 saat süreyle hastanede tedavi edilmeleri en iyisidir. Bu süre içerisinde iyileşme belirtileri görülür ve idrar kültürü sonuçlarına dayanan en etkili antibiyotik tedavisi uygulanır.
İDRAR YOLU ENFEKSİYONLARINDA TEDAVİ SEÇENEKLERİ
İdrar yolu enfeksiyonları çok çabuk kö-tüleşebilir, aşırı rahatsızlık verip başka ciddi olabilecek sorunlara yol açabilir bu nedenle (özellikle hamilelik, diyabet, hipertansiyon ya da böbrek hastalığı durumunda) ihmal edilmemeleri gerekir. Te
davi çoğunlukla tek yönlüdür. Örneğin sistitte belirtiler görülmeye başlar başlamaz bol bol sıvı alınması yaşamsal önemdedir. Birçok kadın, yabanmersini suyu sayesinde rahatsızlığını dindirir; basit ağrı kesici ve antienflamatuar ilaçlar ateşin düşmesinde ve ağrının kesilmesinde çoğu kez etkilidir. Hafif bir sistit vakası bol miktarda sıvı alımı ile geçebilir, ama 24 saat içinde hastalık iyileşme belirtisi göstermezse, ya da daha da kötüleşirse (bir de düzenli olarak tekrar ediyorsa) acilen doktora başvurulmalıdır. Enfeksiyon genellikle antibiyotik tedavisine olumlu karşılık verir.
Sistitin dışında başka organizmaların (klamidya ve mikoplazma) neden olduğu enfeksiyonlar da uzun süreli bir tedaviyi gerektirir. Doktorunuz ilaç tedavisinin sonunda sistemin enfeksiyondan tamamen arındığını teyit edebilmek için idrar tahlili isteyebilir. Hasta kendini iyi hissedebilir, ancak enfeksiyon tamamen temizlenmemiş de olabilir.
İDRAR YOLLARINDAKİ ENFEKSİYONLARIN İŞARET VE BELİRTİLERİ
İYE’nin klasik semptomları:
> idrar anında yanma hissi.
> Acilen ve sık sık idrar yapma ihtiyacı.
Bakteriyel enfeksiyonla beraber görülen ve daha şiddetli böbrek enfeksiyonlarını işaret eden belirtiler:
> Ateş ve üşüme.
> Karnın alt kısmında ağrı.
> Sırtın alt kısmında ağrı.
> Akıntı.
> Bulanık ya da kanlı idrar.